Het leek me aardig deze keer eens wat polariserend te beginnen. Grote kans namelijk dat u óf iets dacht in de richting van ‘zie je wel’, óf meteen de andere kant op.
Ik zie een groeiend schisma in organisatieland rondom het idee van zelforganisatie en de vele variaties op dat thema.
Aan de ene kant zie ik de steeds meer enthousiaste aanhangers van zelforganisatie. Die hoor ik dingen zeggen als: “We kunnen niet eens meer terug als we het al zouden willen. Onze medewerkers willen niet meer anders…”. Aan de andere kant zie ik een groeiend kamp sceptici. Die hoor ik dingen zeggen als: “Het werkt misschien bij hoogopgeleiden, maar niet bij ons”.
Een middenweg lijkt er niet te zijn. Hoe zou dit kunnen komen? De kneep zit hem volgens mij in de aanname dat zelforganisatie zou kunnen werken alsof het een zelfstandig iets is dat kan zorgen voor soepel draaiende organisaties en gelukkige medewerkers. Niks is echter minder waar.
Op sommige plekken waar het niet werkt zie ik dat zelforganisatie bij wijze van spreken van de ene op de andere dag is afgekondigd en niet met de nodige zorg is ingevoerd. Soms komt het zelfs neer op het de facto naar huis sturen van een managementlaag en tegen de teams zeggen dat ze het vanaf nu zelf op mogen lossen. Zonder hulpmiddelen en kaders het bos in. Verwarring alom. En binnen die organisaties hoor ik ook de medewerkers zich sceptisch uiten. Niemand gelooft dan namelijk wat er op de verpakking staat, te weten ‘de professional in zijn kracht”. Plat bezuinigen wordt zacht mompelend gehoord.
Tenzij je in verband met bij voorbeeld een dreigend faillissement écht geen andere keuze hebt, zou ik deze veranderaanpak ook ten stelligste afraden. Als je mensen laat zwemmen in een zwembad zonder randen, verzuipen de meesten uiteindelijk.
Daar waar zelforganisatie wel echt van de grond komt zie je dat de invoering een lange en rotsachtige weg is. Er bestaan geen universele oplossingen en het is een tijdrovend en arbeidsintensief proces om zelforganisatie in te voeren en vervolgens om het stabiel te houden. Een bestuurder in de zorg die ik hoog acht, zei me dat het zelfs harder werken is dan in de oude hiërarchie. Harder, maar wel leuker.
Ik wil niet beweren dat zelforganisatie de beste weg is. Ik geloof ook niet in heilstaten en universele geneesmiddelen. Er zijn vele andere wijzen van inrichten van een organisatie die ook uitstekend kunnen werken. Organiseren is namelijk altijd een middel en geen doel op zich. Maar maak nooit de vergissing dat zelforganisatie alleen maar stoppen met managen is.
Want daar zit namelijk de paradox. Verantwoordelijkheid zo laag mogelijk leggen wordt bijna altijd geïnitieerd door de top. Dat vraagt misschien wel minder managen, maar juist meer leiden. Leiderschap om niet alleen los te laten, maar vooral ook vast te houden. Zelforganisatie werkt namelijk niet, het is werken geblazen!
TopNetwerk is een netwerkorganisatie met veel ervaring in het begeleiden van organisatieverandering richting vormen van zelforganisatie. En ook in het vlottrekken van vastgelopen verandertrajecten. Altijd gericht op evenwicht tussen Mensen, Middelen en Kwaliteit.
Nieuwsgierig geworden? Neem dan contact op voor een vrijblijvende kennismaking.
Fons Groen CMC
Partner TopNetwerk
T 06 5150 1469
E fons.groen@topnetwerk.com